De kernoorlog-doctrine
Het spookbeeld van de kernoorlog, hier gesymboliseerd op een thermonucleaire proef op Bikini Atoll, bepaalde in sterke mate de emoties van de buitenlandse politiek van het Westen tijdens de Koude Oorlog.
In de loop van de Koude Oorlog ontstonden in de VS regelmatig nieuwe inzichten in de wijze waarop een eventuele kernoorlog gevoerd zou worden. Gestreefd werd naar handhaving van de vrede, en in het ergste geval een overwinning tegen een 'acceptabele prijs'.
De patstelling tussen de VS en de Sovjet-Unie tijdens de Koude Oorlog werd treffend uitgedrukt door de Afkorting MAD (Mutually Assured Destruction, gegarandeerde wederzijdse vernietiging). Begin jaren zestig had de USSR de achterstand op de VS ingelopen. Beide supermachten hadden voldoende wapens om elkaar volledig te vernietigen. Een kernoorlog zou onvermijdelijk leiden tot een catastrofale verwoesting, en analisten gebruikten beeldende termen als 'overkill' (meer dan noodzakelijke vernietigingskracht) en 'war spasm' (oorlogsverkramping) om de aard van de MAD-doctrina uit te drukken. De VS claimden dat MAD was bedoeld om de Sovjet-Unie te weerhouden van agressie, maar in de praktijk kon geen van beide supermachten een confrontatie riskeren. De Amerikaanse minister van Defensie Robert McNamara kondigde in 1964 in het licht van de Russische bedreiging van West-Europa een nieuw afschrikkingsbeleid af: AD (Assured destruction). Volgens dat beleid zou elke territoriale winst van het Rode Leger waardeloos worden gemaakt door een Amerikaanse vergeldingsaanval tegen de USSR. AD zou naar verwachting leiden tot een Russische vergelding en daarmee tot MAD.
MAD[]
De planning van de kernoorlogvoering kreeg geregeld nieuwe invalshoeken met de komst van raketten met een steeds groter bereik en gestaag toenemende vernietigingskracht. Dit is een Titan I ICBM.
Het doelbewust bestoken van burgers (MAD was primair gericht tegen burgerdoelen als steden) bracht enkele implicaties met zich mee. MAD kon alleen als afschrikking werken als burgerdoelen kwetsbaar waren. De dreiging van vergelding was alleen effectief als het vermogen om onaanvaardbare schade toe te bregen, onaangetast bleef. Daarom werden al te effectieve ABM (Anti Ballistic Missile, anti ballistische raket) systemen volgens het ABM-verdrag van 1972 verboden. Naarmate de Koude Oorlog voortschreed, vervaagde de aanvankelijke angst voor een enkelvoudige, gigantische nucleaire schotenwisseling en daarmee de logica van het Amerikaanse standpunt. De Amerikaanse dreiging om de USSR na een aanval op Europa zelf aan te vallen en daarmee een kernvergelding uit te lokken,werd steeds minder geloofwaardig.Zou Amerika riskeren Washington of New York te verliezen omwille van Parijs, Bonn of zelfs Londen?
De AD-doctrine maakte gaandeweg plaats voor de 'Flexible Responce' (Flexibele respons), maar geen van beide supermachten ontkwam aan het risico van een onstuitbare escalatie naar MAD als een kernoorlog ooit zou uitbreken. Het eerste SIOP (Single Integrated Operation Plan, enkelvoudig integraal operatieplan) dateerde van 1960. SIOP-60 volgde op het recent bereikte kernevenwicht door de USSR en het groeiende vermogen van de VS om gelijktijdig een groot aantal kernwapens in te zetten. Eerdere plannen werden altijd beperkt door het relatief geringe arsenaal van de VS van enkele honderden kernbommen en door een gebrek aan Russische doelen ten gevolge van een tekort schietend inlichtingennetwerk. Het eerste Amerikaanse nucleaire krijgsplan uit 1947 voorzag bijvoorbeeld in het afwerpen van 133 A-bommen op zeventig Russische steden terwijl Amerika in die tijd slechts over dertien kernwapens beschikte. Plan Dropshot voorzag in 300 kernbommen op bijna 200 doelen in een tijdsbestek van dertig dagen, maar dat plan, dat dateerde van 1949, was bestemd voor het einde van de jaren vijftig. De techniek dwong de militaire planners echter om de plannen geregeld bij te stellen.
Nieuwe strategieën[]
Op basis van de nieuwe informatie van U-2 spionagevliegtuigen werd een CSTL (Comprehensive Strategic Targets List, veelomvattende strategische-doelenlijst) opgesteld. De lijst bevatte 2021 doelen in de USSR, de landen van het Warschaupact en China en groeide uit tot SIOP-60, het eerste complete Amerikaanse kernoorlogplan. Het plan was tamelijk grof en was gebaseerd op onvolledige inlichtingen, en ging uit van een grootschalige, enkelvoudige kernaanval. Met de komst van het 'Corunna' spionagesatellietprogramma van begin jaren zestig kregen de Amerikaanse militaire planners eindelijk de vereiste doelinformatie voor een effectieve aanval op de Sovjet-Unie in handen. De 'no-cities'-strategie (geen-stedenstrategie) van SIOP-63 werd bekritiseerd als een provocatief en agressief plan. Het omvatte een prioriteitenlijst waarop de Russische raketlokaties bovenaan stonden, gevolgd door bommenwerpers- en onderzeebootbases, andere militaire locaties, commando- en communicatiecentra en tenslotte stedelijke industriecentra.
In de jaren zestig maakte de dreiging van MAD als afschrikkingsbeleid gaandeweg plaats voor de Flexible Response. Deze doctrine, die bedoeld was om Russische agressie op elk niveau met een passend antwoord af te schrikken, werd vastgelegd in SIOP-76. Dit plan omvatte een sterk uitgebreide lijst met doelen, waarin ook tactische slagveldkernwapens een rol speelden. De regering Reagan bracht het laatste SIOP uit de Koude Oorlog voort, waarin het aantal potentiële doelen was opgelopen tot 40.000 en waarin nieuwe termen het levenslicht zagen als 'pre-emptive strike' (preventieve aanval), 'launch-on-warning' (automatische lancering na aanval). Het plan was uitermate gedetailleerd en betrof een ongeëvenaarde vernietigingskracht.
Flexible Responce[]
De Amerikaanse strategie van de Flexible Response werd in 1967 gepresenteerd in een poging om te voorkomen wat McNamara het MAD-momentum had genoemd: de onstuitbare escalatie naar totale vernietiging. Vanaf medio jaren zestig werd het in Washington duidelijk dat de Amerikaanse atoomparaplu boven Europa niet langer geloofwaardig was. Zelfs een beperkte Russische aanval op Europa kon alleen beantwoord worden met een totale kernoorlog van Amerikaanse zijde, met dito reactie van de Russen. Steeds minder mensen geloofden in deze rigide vorm van geplande zelfvernietiging. Flexible Responce bood Amerika en de Navo de ruimte om communistische agressie op verschillende niveaus proportioneel te beantwoorden. Als de NAVO een Warschaupact-aanval niet met conventionele middelen kon afweren, zou Washington het gebruik van tactische kernwapens goedkeuren. Als op dat punt de Russen nog niet teruggeslagen zouden zijn, stond de inzet van strategische kernwapens op het programma. De sleutel tot de Flexible Responce was 'escalation dominance', het vermogen om te allen tijde de intensiteit van het conflict te bepalen. Volgens deze 'Countervailling Strategy' (compensatiestrategie) zou Washington het initiatief nemen tot een kernoorlog waarbij elke poging van Moskou om de intensiteit op te voeren, door de VS overvleugeld zou worden. Amerika zou het escalatie-initiatief te allen tijde behouden. Het oogmerk van deze strategie was om met 'de dreiging die iets aan het toeval overliet' het afschrikkingsniveau op te voeren. De regering Reagan poogde de Amerikaanse geloofwaardigheid te herstellen met de plaatsing van de nieuwste (tactische) slagveldkernwapens in Europa. Deze strategie hield in dat een groot deel van Europa tot nucleair slagveld zou worden 'gepromoveerd', wat tot heftige kritiek leidde. Het betekende dat de drempel tussen conventionele oorlogvoering en een strategische kernoorlog inclusief MAD aanzienlijk werd verlaagd.
Gezond verstand[]
Uiteindelijk werden de Amerikaanse raketten verwijderd, ten dele als concessie aan de NAVO-partners en ten dele als gevolg van de kernwapenbeheersingsakkoorden die tussen Moskou en Washington tot stand kwamen.